Wat zou Lady Gaga doen? Dat was een vraag die je zo’n tien jaar geleden veel hoorde stellen.

Ze had net de prestigieuze MTV Music Award in ontvangst genomen en was een wereldster waar niemand meer omheen kon. Stijlicoon, baanbrekend, de queen of pop enzovoort. In haar aanpak bleek ze authentiek én zo succesvol dat er binnen de creatieve sector al snel een online meme ontstond: Wat zou Lady Gaga doen?

Dat ze die award ophaalde was niet opzienbarend, die kreeg ze sowieso. Nee, het was de outfit die ze voor die avond gekozen had. De berucht geworden vleesjurk die ze droeg, sloeg in als een bom. Was het nou pro veganistisch? Tegen dierenleed? Wat precies het statement was dat ze wilde maken, zal altijd onduidelijk blijven. Maar waarom gebruikte ze dan echt vlees? Dat was alleen maar meer olie op het vuur en het internet barstte uit z’n voegen. Lady Gaga was the talk of the town, missie geslaagd!

De allereerste kweekburger

Vlees en spektakel gaan goed samen. Wetenschap en spektakel trouwens ook, maar daarover later meer. Laten we even bij vlees blijven. Een paar jaar later, aan de andere kant van de oceaan, presenteerde de Nederlandse biotechnoloog, Mark Post, voor het oog van de verzamelde internationale pers de allereerste kweekburger. Alle aanwezigen bij dit door onder andere Google gecreëerde media-event vroegen zich af hoe die burger zou smaken. Slechts een select gezelschap mocht de kweekburger daadwerkelijk proeven. Een culinair succes was het niet, naar verluidt smaakte de burger naar karton. Ook hier ging het uiteindelijk niet om smaak maar om hoe nieuwe technologie in de toekomst onze eetpatronen kan veranderen.

Een enorme gehaktbal

Fast forward naar 2023. In het auditorium van NEMO staan stoeltjes klaar. Centraal staat een tafel met daarop iets onder een zwarte fluwelen doek. Als iedereen een plekje gevonden heeft, start er een video op een groot scherm. Er doemt een mammoet op uit de mist. Beelden uit natuurhistorische musea illustreren het verhaal van de uitgestorven dieren. De camera zoomt uit en neemt ons als kijker mee naar een modern laboratorium. Duidelijk wordt dat onderzoekers erin zijn geslaagd om op basis van mammoet-DNA een enorme gehaktbal te maken van mammoetvlees. Na afloop van de video komt vanonder de zwarte fluwelen doek een enorme gehaktbal tevoorschijn.

Zie hier! De allereerste “Mammoth Meatball”. Als de eerste verbazing weggeëbd is – dit ding is écht heel groot – rijzen de vragen: Waarom? Hoe dan? Wat is de rol van de reclamemaker hierin? Maar eerst…

Hoe maak je een mammoetgehaktbal?

Wat de wetenschappers Ernst Wolvetang (een Nederlander) van de Universiteit van Queensland en James Ryall van Vow hebben gedaan is het volgende: de genetische informatie van de wolharige mammoet is bekend. Die kun je op basis van de literatuur synthetiseren. Vervolgens is het gen dat codeert voor myoglobine gelokaliseerd. Dit is het eiwit dat de rode kleur en smaak aan vlees geeft. Een belangrijke stap want als dit gen niet in de code zit dan krijg je geen myoglobine.  

Maar de code van het mammoet-DNA is niet volledig. Om het genoom volledig te maken is met behulp van DNA-editing (knippen en plakken) het onvolledige mammoet-DNA worden aangevuld met het DNA van de Afrikaanse olifant. Die is evolutionair het broertje van de mammoet.

Gastcel als eiwitfabriek

Vervolgens wordt het complete recombinant-DNA in een gastcel geplaatst. In dit geval zijn dat schapencellen. De reden daarvoor, werd verteld, is dat dit standaardcellijnen zijn die vaker gebruikt worden. In de gastcel, die als eiwitfabriek fungeert, komt het gen dat codeert voor myoglobine tot expressie. En als je dat maar door miljarden cellen laat doen krijg je genoeg eiwit waar je een gehaktbal van maakt. Het groeien van cellen en de productie van eiwit gaat natuurlijk niet vanzelf. Daar zijn groeifactoren en bouwstoffen voor nodig. In het verleden gebruikte Mark Post daar kalverserum voor. Die tijd is inmiddels al lang voorbij. Groeifactoren zijn tegenwoordig van plantaardige oorsprong. Vergelijk het met de productie van antibiotica. 

Reclamebureau

Maar waarom zou je een mammoetgehaktbal maken? Het idee daarachter kwam van Bas Korsten, chief creative-officer bij het internationale reclamebureau Wunderman Thomson. Nadenkend over de toekomst van ons eten, met name onze vleesconsumptie, kwam hij als vanzelf uit bij twee belangrijke elementen in deze thematiek: milieubelasting en dierenwelzijn. “Wat nou als we uitgestorven dieren kunnen eten?” Was zijn gedachte. Er is dan geen sprake meer van dierenleed, immers er kunnen nu eenmaal geen dieren gedood worden die uitgestorven zijn. En als we doorgaan op de weg die Mark Post is ingeslagen dan kunnen we de milieubelasting ook drastisch verminderen.

Toekomstmuziek

Met deze nieuwe techniek komt nog een nieuwe mogelijkheid om de hoek kijken. Die is zo mogelijk nog speculatiever. In de nabije toekomst zouden foodengineers hele nieuwe soorten voeding kunnen maken. Samengestelde sushi van blauwe vinvis met geelvintonijn (die dan waarschijnlijk uitgestorven is) of wat dacht je van sabeltandtijger met orang-oetan? Misschien gaan die engineers nog verder en knutselen ze dierlijk en plantaardige elementen in en bij elkaar. Blauwe bes met onyxantiloop of witlof met steur.

Allemaal toekomstmuziek en je kunt die best nog verre toekomst ook niet voorspellen. Zeker niet de snelheid waarmee de mogelijkheden werkelijkheid worden. Het kan snel gaan, zoals met bijvoorbeeld de mobiele telefonie is gebeurd. Of helemaal niet van de grond komen, denk aan Google Glass. Herinnert iemand zich dat nog?

Interessante ontwikkeling voor een museum

De hoek van waaruit deze ontwikkelingsgedachte komt en de bijna oneindige potentie van de voorgeschotelde technologie maken het voor een museum interessant om die ontwikkeling te verzamelen. Het is een momentopname, een state-of-the-art-snapshot van het denken over de toekomst van ons eten. De mammoetgehaktbal laat zien dat wetenschappelijke innovaties ook gestuurd worden vanuit een vraag of ideeën van buiten die wetenschap. En of we dat nou een goede zaak vinden of niet, wetenschap moet je tegenwoordig ook goed kunnen verkopen, anders geen middelen. Dat een reclamebureau zich bezighoudt met dit type toekomstvragen is interessant. Het laat namelijk zien dat er een manier is om de toekomst te verkopen op een wijze die inspirerend en prikkelend is.

Vanwege voedselveiligheid en wetgeving mag dit vlees (nog) niet gegeten worden omdat de effecten van uitgestorven DNA eten niet bekend zijn. Nieuwsgierig maakt het zeker, want je wil toch weten hoe zo’n Mammoth Meatball smaakt.

Maar bovenal rijst de vraag: Wat zou Lady Gaga doen?