De zorg voor de geschiedenis en het academisch erfgoed van de TU Delft is structureel geborgd binnen de Library.

Onderdeel daarvan is het beheer van de Museumcollectie. Deze collectie omvat circa 6.500 objecten die verbonden zijn met de instituutsgeschiedenis, onderzoek en onderwijs aan de TU Delft. In overleg met de faculteiten worden hier regelmatig objecten aan toegevoegd, die een museale benadering verdienen.

Recent heeft er een overdracht plaatsgevonden, vanuit de sectie Mathematische Geodesie en Puntsbepaling (onderdeel van de faculteit Civiele Techniek en Geowetenschappen). De sectie, geleid door professor Ramon Hanssen, bewaarde al enige jaren een set technisch hoogwaardige gps-ontvangers die hun functie binnen het onderwijs en onderzoek verloren hadden. Gezien de erfgoedwaarde werd er zorgvuldig een nieuwe bestemming gezocht. Universitair Hoofddocent Christian Tiberius nam hiervoor contact op met de Museumcollectie.

Het betreft een set van twee Trimble 4000 SSi geodetische gps-ontvangers, inclusief bijbehorende onderdelen als de antennes, meetstok en documentatie. De set is in 1996 aangeschaft en heeft twee decennia een rol gespeeld bij onderzoek en onderwijs op het gebied van nauwkeurige plaatsbepaling met gps. Indertijd stond deze methode nog in de kinderschoenen en de sectie – toen nog onderdeel van de faculteit Geodesie – leverde een belangrijke bijdrage aan deze wereldwijde onderzoekslijn. Een grote rol hierin speelde de in 1993 ontwikkelde “Least-squares AMBiguity Decorrelation Adjustment” (LAMBDA) methode van professor Peter Teunissen. Met dit wiskundig algoritme kunnen de “ruwe data” van de gps-ontvanger worden verwerkt, om tot een heel precieze plaatsbepaling te komen. Tegenwoordig is dit algoritme standaard geïntegreerd in de software van gps-ontvangers. Bij de doorontwikkeling en optimalisering van de LAMBDA-methode werd veelvuldig gebruikgemaakt van de Trimble 4000 SSi gps-ontvangers.

Het eerste onderzoek met deze ontvangers werd uitgevoerd snel na de aankoop in de winter van 1996. Een team van promovendi ging ondanks de bittere kou aan de slag op de Oostvaardersdijk tussen Lelystad en Almere. Onderzocht werd welke nauwkeurigheid gehaald kon worden wat betreft plaatsbepaling van een bewegend punt ten opzichte van twee vaste punten. Voor het bewegende punt werd de knalgele Volkswagen faculteitsbus ingezet.

De laatste metingen met de Trimble 4000 SSi gps-ontvangers zijn uitgevoerd in 2007, waarbij de positie van een bewegend driepuntsframe ten opzichte van een vast frame op de grond bepaald werd. Dit keer fungeerde als dynamisch punt een boot op de Schie tussen Delft en Rotterdam en het vliegtuig van de faculteit Lucht- en Ruimtevaart. Daarna werden de gps-ontvangers ingehaald door nieuwere versies en raakten deze uit gebruik. Dat ze in december 2022 nog steeds werken om tot een nauwkeurige puntsbepaling te komen, wordt in het volgende filmpje door Christian Tiberius en Hans van der Marel uitgelegd. Ook interessant als je meer wilt weten over hoe het geheel in zijn werk gaat:

Na overleg en een erfgoedwaardering, zijn de Trimble 4000 SSi gps-ontvangers met bijbehorende accessoires opgenomen in de Museumcollectie van de TU Delft Library. Een belangrijke deelcollectie daarbinnen is afkomstig van de (voormalige) faculteit Geodesie en bevat objecten op het gebied van landmeetkunde, waterpassing en gravimetrie. Aan deze deelcollectie worden de gps-ontvangers toegevoegd. Een mooi voorbeeld van erfgoed van de TU Delft, gezien de hoogwaardige techniek en het beeldbepalende onderzoek dat eraan verbonden is.

Sylvia Nijhuis, Conservator Museumcollectie bij de TU Delft Library, op basis van interview met Christian Tiberius, Universitair Hoofddocent bij de faculteit Civiele Techniek en Geowetenschappen, TU Delft.

Referenties:

[1] Tiberius, C.C.J.M., Teunissen, P.J.G., De Jonge, P.J., “Kinematic GPS: Performance and quality control”, in: Proceedings of the International Symposium on Kinematic Systems in Geodesy, Geomatics and Navigation. Banff, Canada, June 3-6, 1997, Calgary: University of Calgary, 1997, pp.289-299.

[2] Teunissen, P.J.G., Giorgi, G., Buist, P.J., “Testing of a new single-frequency GNSS carrier phase attitude determination method: land, ship and aircraft experiments”, in: GPS Solutions, volume 15, 2011, pp.15–28.