Vitrine

Eerste planten Leidse hortus

Universitaire bibliotheken Leiden

Collectie Bijzondere Collecties

De Leidse hortus werd gesticht in 1587, dus al snel na de oprichting van de universiteit. De aanleg had nogal wat voeten in aarde en kwam pas gereed in 1594. De net aangestelde directeur-hoogleraar Carolus Clusius was door een opgelopen heupletsel niet in staat de inrichting van de tuin persoonlijk te organiseren. Curatoren deden daarom een beroep op Dirk Cluyt, die ze eerder hadden afgewezen omdat hij geen academische opleiding had gevolgd. De hortus besloeg toen een terrein van 1600 m2, het pandhof van het voormalige klooster van de Witte Vrouwen.

Op 8 februari 1595 bood Cluyt curatoren een volledige lijst van alle planten aan die eind september 1594 in de tuin aanwezig waren, samen met een pentekening van de plattegrond van de tuin, waarin nauwkeurig de verdeling in vierkanten (quadrae), perken (areae) en rijtjes (pulvilli) is aangegeven. In totaal waren er 1400 rijtjes met planten, waaronder aloë, bamboe, suikerriet en schijfcactus, maar ook anemonen, lelies en hyacinten.

De plattegrond is gebaseerd op de middeleeuwse kruidentuin. De afstand tussen de bedden is zo gekozen dat de tuinman zijn werk op de knieën kon verrichten. De plantenlijst is opgesteld volgens de indeling in rijtjes. De namen zijn niet steeds onder elkaar maar ook door elkaar geschreven, zodat de lezer een indruk krijgt hoe een bed is beplant. Clusius en Cluyt hebben gestreefd naar een zekere kunstzinnige ordening van de plantensoorten in één bed.